Het archief van de Commissarissen van het Zandpad tussen Amsterdam en Weesp vertelt de lokale geschiedenis van een typisch nationaal Nederlands fenomeen. Opgericht om gebruik te maken van de eeuwige Nederlandse metgezel, het water, en in nauwe bestuurlijke samenwerking met het nabijgelegen Amsterdam geëxploiteerd, kan de organisatie ook gezien worden als typisch voorbeeld van het in Nederland sinds de middeleeuwen aanwezige consensusmodel, in zekere zin voorloper van het huidige polderen. Het consensusmodel ontstond door de noodzaak zich gemeenschappelijk te wapenen tegen het water, met als belangrijkste uitvloeisel de bouw van dijken waaraan alle rangen en standen in de samenleving bijdroegen. De samenwerking die we zien bij de aanleg en uitbating van het Zandpad is meer economisch van aard maar daarmee niet minder typerend voor de Nederlandse handelsgeest.
Het Zandpad was feitelijk een combinatie van een trekvaart en een ernaast liggend jaag- en wandelpad, dit liep van Weesp naar Amsterdam en was daarmee een belangrijke route voor goederen- en personenvervoer. In de vroegmoderne tijd vormde de trekschuit in het waterrijke Nederland het belangrijkste, en meest comfortabele middel van vervoer. In 1637 gingen de stadsbesturen van Weesp en Amsterdam ertoe over gezamenlijk een goede verbinding tussen de twee steden ter hand te nemen. De aanleg van een trekvaart- en zandpad was hiertoe het middel. Het bestuursorgaan dat zorg zou gaan dragen voor het onderhoud en het uitbaten van deze route tussen Amsterdam en Weesp kwam bekend te staan als de Commissarissen van het Zandpad tussen Amsterdam en Weesp. De kosten voor de aanleg en het onderhoud van pad en vaart zouden worden bestreden door het heffen van tol langs de route.
Door de komst van het Zandpad werd de economische bloei van Weesp gestimuleerd. Het vervoer van Weesper jenever en water voor de Amsterdamse brouwerijen ging sneller, eenvoudiger en goedkoper, en de handelswaar vond vanuit Amsterdam haar weg over de wereldzeeën. In grote lijnen bleef het beheer en onderhoud van de verbinding de eeuwen die volgden op deze manier geregeld, tot in 1929 het beheer en onderhoud van het Zandpad werd overgedragen aan de provincie Noord-Holland die plannen had om van het Zandpad een primaire weg te maken. Het bruggeld over de Vechtbrug werd hierbij opgeheven. Uiteindelijk kwam het einde voor de “Commissarissen van het Zandpad tussen Amsterdam en Weesp” in 1960, toen ook de laatste wederzijdse afkoop van pachtsommen, bruggelden, onderhoudskosten en dergelijke tussen de provincie en Weesp werd afgerond.
Het archief van de Commissarissen van het Zandpad tussen Amsterdam en Weesp is openbaar toegankelijk en voor iedereen in te zien op de studiezaal van het RHC in Weesp.
Het Weesper archief 